Wystawy stałe

16 maja 2015 roku w baszcie północnej na parterze Zamku, została udostępniona wystawa pt.„Sandomierskie dziedzictwo”.

Wielowiekowe istnienie Sandomierza jako organizmu miejskiego zaowocowało jego bogatą historią brzemienną w wydarzenia, które niejednokrotnie obejmowały swym zasięgiem teren całego kraju. We wczesnym średniowieczu Sandomierz był stolicą księstwa, a od XIV wieku województwa sandomierskiego, stając się jednocześnie centrum politycznym, administracyjnym i kulturalnym dla tych terenów. Tragiczne wydarzenia dziejowe, które nie ominęły naszego miasta, w dużej części zniszczyły i rozproszyły jego dorobek.

Mieszcząca się na  parterze Zamku wystawa etnograficzna pt. Dawna wieś sandomierska”, prezentuje wybrane aspekty kultury ludowej - duchowej i materialnej dawnych mieszkańców Ziemi Sandomierskiej tj. Sandomierzaków zamieszkujących głównie żyzne, lessowe ziemie położone po lewej stronie Wisły oraz Lasowiaków z pobliskiej Puszczy Sandomierskiej. Ramy chronologiczne wyznaczone przez zgromadzone obiekty zabytkowe, obejmują okres od XIX wieku po lata 80-te ubiegłego stulecia. Obok eksponatów o tematyce sakralnej, wyeksponowano zabytki w dużej mierze odzwierciedlające podstawowe, rolniczo – hodowlane zajęcia dawnej społeczności wiejskiej oraz dawne rzemiosła: garncarstwo, stolarstwo, ciesielstwo. Udostępnione do zwiedzania eksponaty ukazują niewielką część z posiadanych przez muzeum zbiorów etnograficznych, skrzętnie gromadzonych od 1921 roku tj. od chwili powstania placówki. Wystawa stanowi doskonałą konfrontację rzeczywistości z przeszłością, ukazuje bogatą spuściznę po naszych przodkach.

Na parterze Zamku jest prezentowana ekspozycja pt. "Ciemne ścieżki", poświęcona Jarosławowi Iwaszkiewiczowi - jednemu z mistrzów literatury polskiej XX w. Wystawa zarysowuje sylwetkę i twórczość autora "Lata 1932", wyraźnie akcentując biograficzne i literackie związki Iwaszkiewicza z Sandomierzem. Sandomierz był dla pisarza miastem łączącym swą urodą architektury i przyrody dwie ważne przestrzenie kulturowe: zachodnią, którą znał i kochał, ze wschodnią, ukraińską, skąd pochodził i do której tęsknił. Liczne zdjęcia ukazują pisarza w przestrzeni miasta, jakże innego niż obecne. Istotnym dopełnieniem owego obrazu są rękopisy oraz książki związane z naszym miastem. Wystawę wzbogacają meble oraz pamiątki po pisarzu. Nad głowami zwiedzających rozpościera sie gwiaździste niebo, które wraz z odpowiednimi poetyckimi cytatami, kieruje nasze myśli ku zagadkom i niewiadomym ludzkiego życia.

Jerzy Krzemiński

Wystawa w piwnicach sandomierskiego Zamku, nosząca tytuł Ziemia Sandomierska w pradziejach i wczesnym średniowieczu, umożliwia nam fascynującą wędrówkę w zamierzchłą, bogatą przeszłość regionu sandomierskiego. Ziemie te nazywane są archeologicznym rajem ze względu na ilość i różnorodność stanowisk archeologicznych. Kwitło tu zwłaszcza osadnictwo neolityczne dzięki istnieniu dogodnych warunków naturalnych do gospodarki rolniczej i hodowli typu pasterskiego. Ludność młodszej epoki kamienia przyciągały urodzajne gleby wykształcone na lessach oraz surowce naturalne, m.in. krzemienie: świeciechowski, czekoladowy, pasiasty i inne. Ich złoża znajdują na północ od Gór Świętokrzyskich po Wisłę.

Prezentowane na ekspozycji zabytki pochodzą zarówno z dawnych osad, jak i z cmentarzysk. Są też znaleziska luźne, odnalezione przypadkowo, niektóre przed wielu laty. Eksponaty zostały ułożone w porządku chronologicznym, począwszy od starszej epoki kamienia zwanej paleolitem przez neolit, epokę brązu, żelaza po wczesne średniowiecze.

Sandomierz to jedyne miejsce w Polsce i na świecie, w którym gromadzi się krzemień pasiasty w biżuterii i małych formach złotniczych. Kolekcja dzieł zainspirowanych krzemieniem - miejscowym, geologicznym unikatem o niepowtarzalnym usłojeniu z piękną zawiłością linii i zadziwiającym bogactwie szlachetnej, niemal monochromatycznej palety barw - tworzona jest w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu od 2000 roku, to jest od momentu, kiedy zaistniały Sandomierskie Warsztaty Złotnicze „Krzemień pasiasty – kamień optymizmu”. W efekcie zajęć warsztatowych pozyskiwana jest do zbiorów zarówno unikatowa biżuteria miejscowych twórców jak i wybitnych polskich artystów zajmujących się sztuką srebra, a zarazem chętnych do twórczych eksperymentów z krzemieniem. Muzealna kolekcja ma charakter otwarty, systematycznie wzbogacany nowymi nabytkami. Podobnie otwarty i zmienny kształt ma stała wystawa w renesansowo-barokowej piwnicy Zamku (od 2004). W każdym nowym układzie retrospektywnej ekspozycji dzieł, znajdziemy przykłady klasycznej biżuterii, jak i małe formy rzeźbiarskie, obiekty i instalacje, przyciągające zarówno zwolenników form tradycyjnych i użytkowych, jak i preferujących formy pozautylitarne. Wystawa to szeroki przegląd form, stylów autorskich i tendencji zdobniczych panujących we współczesnej sztuce złotniczej na przestrzeni pierwszej dekady XXI wieku. Możemy podziwiać na niej liczne prace Cezarego Łutowicza („odkrywcy” krzemienia pasiastego do zastosowań jubilerskich, Sandomierz), Ryszardy i Tomasza Krzesimowskich (Sandomierz), Mariusza Pajączkowskiego (Warszawa), Mariusza Gliwińskiego (Sopot), Barbary i Andrzeja Bielaków (Kraków), Andrzeja Pacaka (Londyn), prof. Andrzeja Szadkowskiego (ASP Łódź), prof. Andrzeja Bossa (ASP Łódź), dr Jarosława Kolca (ASP Łódź) .... i wielu innych znakomitych autorów z długiej listy uczestników Sandomierskich Warsztatów Złotniczych.

Tylko w Sandomierzu można zobaczyć jedyny na świecie krzemień „kraciasty”, najstarsze „ jurajskie fotografie” Sandomierszczyzny i niezwykłą bransoletę z perłą drewnianą. Tylko tu można się naocznie przekonać, jak wielkie koło zatoczyła historia krzemienia – od momentu powstania prehistorycznej siekierki, przez tysiące lat „niebytu” , aż do powrotu w 2. poł. XX w. w nowej dekoracyjnej funkcji.

Serdecznie zapraszamy !

Bożena E. Wódz

Od maja 2011r. w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu można oglądać nową stałą ekspozycję  pt.

„LAPIDARIUM. Fragmenty detali architektonicznych z renesansowego Zamku Królewskiego w Sandomierzu. Warsztat Benedykta Sandomierzanina”.

Opracowanie merytoryczne wystawy: Bożena Ewa Wódz

Projekt wystawy: Bogumiła Gancarz

Od czerwca 2008r. w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu można oglądać nową stałą ekspozycję historyczną pt. „Dzieje zamku sandomierskiego”. Na wystawie historia zamku od wczesnego średniowiecza, aż do czasów współczesnych. pokazana została poprzez zmiany jakie w nim następowały w wyniku funkcji pełnionych w poszczególnych epokach. Wczesnośredniowieczny gród książęcy zmienił się w typowy średniowieczny zamek królewski, który w XVI w. przekształcił się w renesansową rezydencję. W następnych stuleciach funkcjonował jako ośrodek grodowego starostwa i budynek użyteczności publicznej, a po przebudowaniu w XIX w. umieszczono w nim sąd i więzienie. Obecnie jest siedzibą Muzeum Okręgowego w Sandomierzu. Na wystawie zwracają uwagę zabytki ściśle związane z historią zamku, są to przede wszystkim: elementy kamieniarki okiennej z okresu budowli gotyckiej i renesansowej, kafle z pieców zamkowych z XVII w. oraz działo oktawa kartauny z „potopu” szwedzkiego znalezione w 1996r. w czasie prac stabilizujących na wzgórzu zamkowym.

Barokowa kuchnia, zwana Kuchnią Królewską, została urządzona w trakcie przebudowy zamku za czasów króla Jana III Sobieskiego, w latach 1680 - 1688. Jest to sala na planie prostokąta, sklepiona kolebką, z czterema głębokimi wnękami okiennymi oraz trzema niszami w ścianie wschodniej. Jej środek zajmują filary komina, ustawione w kwadrat i otaczające dawne palenisko z okapem, wybudowane w 1789 roku. W okresie funkcjonowania w zamku więzienia, około 1915 roku mieściła się tu kaplica. Po likwidacji więzienia w 1959 roku, a później wieloletnim remoncie, zamek przejęło Muzeum Okręgowe przeznaczając to wnętrze na stałą ekspozycję rzemiosła artystycznego.