Jadwiga Prandota Trzcińska (1933-2005)
Grafika "Sandomierz"
Datowanie: 1960 r.
Technika: litografia, papier
Wymiary: wys. 49 cm, szer. 38 cm
Muzeum Zamkowe w Sandomierzu
Nr inw.: MS-546/s
Obraz został zakupiony od autorki w 1983 r.
Marzec to dobry czas na przypomnienie roli kobiet w świecie, historii, w życiu rodzinnym i kulturalnym. Dziś dostęp do uczelni także tych artystycznych mamy wszyscy, ale nie zawsze tak było. Jeszcze w początkach XX w. kobiety nie mogły oficjalnie studiować na ASP. Swoją twórczość rozwijały na odrębnych kursach, prowadzonych często przez czołowych artystów epoki. Dopiero w pierwszej połowie poprzedniego stulecia ta sytuacja zaczęła ulegać zmianie. Obecnie możemy podziwiać dzieła wielu ciekawych artystek, choć nie wszystkie cieszą się dużą popularnością.
Jedną z nich, należącą do młodszego pokolenia twórców była Jadwiga Trzcińska. W zbiorach Działu Sztuki Muzeum Zamkowego posiadamy tylko jedną jej pracę. Jest to litografia przedstawiająca fragment panoramy Sandomierza. Widok jest uproszczony i opracowany mocno schematycznie, wydaje się być wręcz szkicowym ujęciem widzianego pejzażu, wstępem do dokładniejszego studium. Nie można jednak odmówić mu artyzmu i biegłość warsztatowej. Kompozycja zdominowana została przez roślinność. Większą część obrazu zajmują gęste, stylizowane, dekoracyjnie oddane zarośla, krzewy i drzewa o rozłożystych, ulistnionych koronach. To zza nich wyłaniają się fragmenty zabudowy Wzgórza Staromiejskiego i Zamkowego Sandomierza. Na podwyższonej linii horyzontu dostrzec można przy lewej krawędzi grafiki zarys budynku klasztornego dominikanów, a po środku, na osi pionowej dominuje bryła zamku. Pojedyncze zabudowania błyskają również spomiędzy drzew w dolnej partii przedstawienia. Całość kompozycji zamyka wąski pas nieba. Praca jest sygnowana. Pod widokiem z lewej strony napis: „Sandomierz”; z prawej „Litografia Nr 5/10” i podpis autorki: „Jadwiga Trzcińska 1960 imp.”.
Jadwiga Prandota Trzcińska (1933-2005)
Była artystką związaną z kieleckim środowiskiem artystycznym. Zajmowała się malarstwem, grafiką i rysunkiem. Jadwiga Anna Prandota Trzcińska, herbu Rawicz urodziła się 8 kwietnia 1933 r. w Warszawie. Jedną z jej charakterystycznych, osobowych cech było niezmordowane podkreślania znakomitego pochodzenia rodowego Prandotów, sięgającego korzeniami XIII w. – stąd też wziął się jej przydomek. Chwilę studiowała historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1952-1958 studia kontynuowała na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie: malarstwo w pracowniach Stanisława Szczepańskiego i Michała Byliny oraz grafikę u Józefa Toma, Edwarda Czerwińskiego i Józefa Pakulskiego. W swojej twórczości szczególnie dobrze odnajdywała się w grafice. Mieszkała i tworzyła w Kielcach i Warszawie. Podróżowała i wystawiała swoje prace w kraju i za granicą. Fascynowała się ceramiką ludową z Iłży, której posiadała znaczną kolekcję. Jej osobie poświęcona została sztuka teatralna – monodram „Ciotka Wieża” wystawiany przez Kieleckie Centrum Kultury (prapremiera odbyła się 7 listopada 2022 r.).
Obecnie w Muzeum Historii Kielc jej życiu i twórczość została poświęcona wystawa czasowa „Osobna. Jadwiga Trzcińska - sztuka i życie” - otwarta do 5 maja 2024 r. - https://mhki.kielce.eu/wystawa-czasowa/osobna-jadwiga-trzcinska-sztuka-i-zycie
Opracowała: Renata Grzebuła
Bibliografia:
Białostocki J., W pracowniach dawnych grafików, Warszawa 1957.
Chustecka M., Technika druku cz. II. Litografia, czyli zanim pojawił się offset, https://grafmag.pl/artykuly/techniki-druku-czesc-ii-litografia-czyli-zanim-pojawil-sie-offset, dostęp dnia: 13.03.2024.
Dzieje Tristana i Izoldy – drzeworyty Jadwigi Prandoty Trzcińskiej, https://mnkd.pl/dzieje-tristana-i-izoldy-drzeworyty-jadwigi-prandoty-trzcinskiej/, dostęp dnia: 13.03.2024.
Jadwiga Trzcińska. Grafika. Katalog wystawy, Kielc 1965.
Jadwiga Prandota Trzcińska. Malarstwo, grafika, rysunek. Wystawa w Muzeum Historii Kielc kwiecień-lipiec 2009, red. Myśliński K., Kielce 2009.
Jakucewicz S., Khadzhynowa S., Artystyczne techniki graficzne, Łódź 2016.
Jeżewska E., Karta obiektu: Grafika: Sandomierz, oprac. 1983.
Jurkiewicz A., Podręcznik metod grafiki artystycznej, Warszawa 1975.
Klusek D., Od światła po wściekłość wyrażoną na płótnie. Wystawa o Jadwidze Trzcińskiej, https://radiokielce.pl/1118477/od-swiatla-po-wscieklosc-wyrazona-na-plotnie-wystawa-o-jadwidze-trzcinskiej/, dostęp dnia: 13.03.2024.
Kopeć M., Moja przyjaciółka, Dzidka. "Ludzie jej nie docenili, środowisko artystyczne odrzuciło, społeczność potrafiła tylko szydzić!", https://kielce.wyborcza.pl/kielce/7,47262,30370385,moja-przyjaciolka-dzidka-ludzie-jej-nie-docenili-srodowisko.html, dostęp dnia: 13.03.2024.
Kosierkiewicz-Ozdoba W., Katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach, Kraków 1986.
Kulpińska K., Studentki szkół artystycznych i artystki w Polsce okresu międzywojnia – wybrane aspekty profesji, „Acta Universitatis Lodziensis Folia Sociologico”, 66/2018, s. 33-53.
Mazek A., Tradycyjne techniki graficzne wypukło- i wklęsłodrukowe i ich wpływ na współczesne wypowiedzi artystyczne, Siedlce.
Najcenniejsze zabytki Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2008.
Osobna. Jadwiga Trzcińska - sztuka i życie, https://mhki.kielce.eu/wystawa-czasowa/osobna-jadwiga-trzcinska-sztuka-i-zycie, dostęp dnia: 13.03.2024.
Rudzińska W., Litografia, [w:] Słownik terminologiczny Sztuk Pięknych, red. Sulkiewicz-Kubalska K., Łach-Bielska M., Szarota-Manteuffel A., Warszawa 2002, s. 231.
Ryciny polskie w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach [w:] Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach, t.13, Kielce 1984.
Samotna i odtrącona, https://samorzad.gov.pl/web/scdn-kielce/samotna-i-odtracona, dostęp dnia: 13.03.2024.
Sztuka kielecczyzny po 1945 ze zbiorów Muzeum Narodowego i Biura Wystaw Artystycznych w Kielcach, Kielce 2005.
Trojanowska A., Rutkowski D., Litografia, https://litografia.pl/, dostęp dnia: 13.03.2024.
Wirtualna Willa Jadwigi Trzcińskiej, https://www.kck.com.pl/wirtualna-willa-jadwigi-trzcinskiej, dostęp dnia: 13.03.2024.
Wystawa malarstwa Jadwigi Trzcińskiej, Kielce 1966/1967.
XXV lat plastyki kieleckiej. Malarstwo, rysunek, grafika, rzeźba. Biuro Wystaw Artystycznych, Kielce 1972.
