W piątek 23 października w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu odbył się wernisaż wyjątkowej wystawy. „Nieobecni – z dziejów społeczności żydowskiej w Sandomierzu” to ekspozycja, która po raz pierwszy w formie monograficznej przedstawia losy społeczności żydowskiej w Sandomierzu i Ziemi Sandomierskiej od połowy XIV w. aż do czasu holokaustu podczas II wojny światowej. W związku z powagą sytuacji epidemiologicznej wernisaż odbył się bez udziału gości, Organizatorów Muzeum reprezentował Burmistrz Miasta Sandomierza, Marcin Marzec.
Podczas uroczystego otwarcia, udostępnionego dla publiczności za pośrednictwem relacji online na kanale telewizji interenetowej SandomierzTV, Kinga Kędziora-Palińska – w imieniu Dyrektora Muzeum – odczytała przemówienie Jarosława Sellina, sekretarza stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w którym przekazał wyrazy szacunku, podziękowania i gratulacje dla wszystkich pracowników Muzeum, którzy przyczynili się do powstania tej niezwykle ważnej wystawy.
W programie wydarzenia znalazło się oprowadzanie kuratorskie poprowadzone przez Karolinę Garę i dr hab. Tomisława Giergiela, pracowników Działu Historycznego Muzeum Okręgowego w Sandomierzu i kuratorów wystawy.
Sandomierz, jako istotny ośrodek żydowski, na trwałe wpisał się w historię miasta i ziemi sandomierskiej. Już w średniowieczu gmina ta należała do najstarszych i najważniejszych w Polsce. Pierwsza wzmianka dotyczy 1367 r., kiedy starozakonni sandomierscy razem z krakowskimi i lwowskimi wystąpili do króla polskiego Kazimierza Wielkiego o potwierdzenie przywilejów generalnych nadanych im w 1264 r. w Kaliszu przez Bolesława Pobożnego. Z 1418 r. pochodzi najstarsza wiadomość o synagodze sandomierskiej.
Ekspozycja zilustrowana została w części niepublikowanymi zdjęciami i dokumentami pochodzącym ze zbiorów archiwalnych Yad Vashem w Jerozolimie, United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie, Ghetto Fighter’s House Museum z Izraela, Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Archiwum Państwowego w Kielcach czy ze zbiorów rodzinnych osób prywatnych.
Istotnym elementem ekspozycji są judaika pochodzące ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Sandomierzu oraz Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu, w części przedstawione publicznie po raz pierwszy. Uzupełnieniem ekspozycji są elementy multimedialne, tj. rekonstrukcja przedwojennej synagogi sandomierskiej w modelu 3D czy film dokumentalny.
Dzięki dofinansowaniu MKiDN został zakupiony również sprzęt ekspozycyjny i multimedialny.
Organizacja wystawy niewątpliwie wpłynie na podniesienie świadomości historycznej i tożsamości kulturowej mieszkańców Sandomierza oraz turystów odwiedzających Muzeum, poprzez zapoznanie się z trudną, ale ważną historią Żydów. Do dziś w świadomości sandomierzan Żydzi postrzegani są przez pryzmat Holokaustu i oskarżeń o mordy rytualne, czego materialnym dowodem jest m. in. obraz Karola de Prevot, znajdujący się w sandomierskiej katedrze oraz powieść „Malowany ptak” Jerzego Kosińskiego. Realizacja zadania polega również na obiektywnym przedstawieniu bogactwa kultury i historii tej społeczności.
Autor projektu:
Karolina Gara
Kuratorzy wystawy:
Karolina Gara – historyk, judaista
dr hab. Tomisław Giergiel – historyk
Dwuletni projekt pt. "Ne'edár/ נֶעְדַּר /Nieobecni - wystawa oraz katalog judaików sandomierskich" został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Wspieranie działań muzealnych 2019”.
