wymiary: 35 x 22
czas powstania: 1928 r.
Zbiory Działu Literatury MZS
nr inw. MLS/1136
Aleksander Kazimierz Patkowski (1890-1942) uważany za ojca regionalizmu polskiego był także zapalonym pedagogiem i wychowawcą oraz świetnym organizatorem. Swoją energią działania, pasją poznawczą i serdeczną otwartością potrafił zjednywać i organizować nie tylko młodzież, ale i dorosłych do aktywności społecznej i samokształceniowej, tworzące się wokół niego zespoły ludzi często łączyło zarówno wspólne działanie, jak i serdeczne więzy przyjaźni.
Dobrym tego świadectwem jest przedstawiany dokument: „Regulamin I Żelaznej Brygady Regionalnej”, którego punkty mówią i o systematycznym rozwijaniu zainteresowań krajoznawczych (traktowanych przez Patkowskiego jako metoda rozwijania patriotyzmu i jeden ze sposobów zapewnienia rozwoju kraju), i więzów przyjaźni, co wg J. Krzemińskiego, wraz z wyraźnym podkreśleniem dyscypliny, jest kolejnym argumentem za autorstwem Patkowskiego (por. „Aleksander Patkowski „Tata” i jego Żelazna Brygada Regionalna” s. 33). W literaturze przedmiotu na określenie w miarę stałej, zaangażowanej grupy uczestników tych letnich kursów-wycieczek używane są wymiennie określenia: Żelazna Brygada Regionalna, Banda Regionalna, Rodzina Regionalna i Familia Włóczęgów Regionalnych.
Jak wspomina Halina Gądkówna: „Na kursie w Zakopanem w [1928] roku zawiązała się tzw. „Rodzina Regionalna”. Aleksandra Patkowskiego nazywaliśmy „Tatą” regionalnym; przy Czarnym Stawie odbyła się uroczystość adopcji synów i córek oraz nadania im przydomków.”
Wspomniany kurs w Zakopanem to jedna z wycieczek regionalnych jakie Patkowski organizował głównie dla nauczycieli szkół powszechnych – najpierw w latach 1922 – 1925 trzynaście po okolicach Sandomierza i Świętokrzyszczyźnie, a w kolejnych latach aż do wybuchu wojny po dalszych regionach Rzeczypospolitej, m.in. właśnie Tatrach, Sądeczczyźnie, Wileńszczyźnie czy Polesiu. Zwykle jako przewodników zapraszał naukowców-specjalistów z danej dziedziny, m.in. kilkukrotnie profesorów Kazimierza Nitscha i Kazimierza Moszyńskiego, wycieczki regionalne stanowiły bowiem jedną z form działalności Uniwersytetów Reginalnych i Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych. Według wspomnień uczestników: „Aleksander Patkowski (…) wpoił w nas zamiłowanie do krajoznawstwa i metodę jego uprawiania, nauczył współżycia w zespole i rzetelnego stosunku do wiedzy, nauki, prawdy i piękna.”
Bibliografia:
Banaczkowski Piotr, Aleksander Patkowski. Zarys życia i pracy, w: Patkowski Aleksander, W hołdzie ziemi rodzinnej, oprac. P. Banaczkowski i W. Myśliwski, Warszawa 1958.
Koźmian Danuta, Poglądy społeczno-pedagogiczne Aleksandra Kazimierza Patkowskiego (1890 – 1942), Szczecin 1994.
Krzemiński Jerzy, Aleksander Patkowski „Tata” i jego Żelazna Brygada Regionalna, w: Twórca polskiego regionalizmu. Nowe badania nad życiem i działalnością Aleksandra Patkowskiego, red. Giergiel Tomisław, Sandomierz 2015.
Patkowski Aleksander, w: Słownik biograficzny prekursorów turystyki oraz działaczy PTT, PTK,i PTTK, Warszawa 1988.
Patkowski Aleksander, W hołdzie ziemi rodzinnej, oprac. P. Banaczkowski i W. Myśliwski, Warszawa 1958.
Patkowski Aleksander, Wychowanie pokolenia w duchu demokratycznej idei spółdziałania, Warszawa 1922.
Rembalski Andrzej, Wójcik Zbigniew J., Aleksander Patkowski, w: Polski słownik biograficzny, Kraków 1980.
Topij-Stempińska Beata, Materiał źródłowy w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu do życia i działalności oświatowej Aleksandra K. Patkowskiego (1890-1942), w: „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Pedagogika XLII/2/21 s. 163-183.
Notę opracowała: Anna Kowalska-Różyło
