Nr inwentarzowy: MS-210/e
Wymiary: wys. 40 cm, szer. 24 cm, dł. „zębów” ok. 21 cm
Materiał: Żelazo, wyrób kowalski
Fot. Roman Śmiechowski

Rybołówstwo od dawna było szeroko rozwinięte na terenie Ziemi Sandomierskiej, odgrywało ono również bardzo ważną rolę w gospodarce ludowej. Moszyński wymienia różne praktyki połowu ryb stosowane przez Słowian, m.in. zagradzanie głównego koryta sieciami, koszami, kłoniami,  wśród innych technik wymienia: wyśledzanie, nęcenie wód i nagonkę, stosowanie specjalnej „łyżki na sumy” czy „bełtów” do straszenia ryb hałasem. Do najprymitywniejszych sposobów połowu praktykowanych przez Słowian, zalicza się branie ryb ręką, bicie ich lub ogłuszanie kamieniami, pałkami i młotami, klucie ością oraz zatruwanie wód. Sposobami dość znacznie wyrastającymi pomysłowością ponad tamte jest chwytanie sidłem oraz na wędkę.[1] Poniżej prezentowane są ości do kłucia ryb - narzędzie przypominające żelazne widły o dwóch, trzech lub wielu zębach, są znane dość pospolicie we wszystkich krajach słowiańskich. Żeleźca ości bywały albo szponowato zgięte czy załamane pod kątem, albo też mniej więcej proste. Ości wielozębne były typem panującym na rozległych przestrzeniach Słowiańszczyzny północnej, ale spotykane w dużym zakresie i u Słowian południowych. Ościami biją Słowianie ryby przy świetle dziennym i sztucznym, na rozlewiskach i na głębokich wodach. Łowią nimi brodząc albo też płynąc  łódką lub czółnem. Niekiedy rzucają je na odległość jak oszczepy.^[2]

Autor przedstawia dawniejszą formę tego typu , używaną w Polsce i na Rusi (przedstawia ryc. 49.A i C).

Wśród zbiorów Działu Etnograficznego znajduje się wiele przedmiotów związanych z rybołówstwem, wśród nich prezentowany „obiekt tygodnia” – ości rybackie do kłucia ryb o nr MS-210/e. Są to ości typu grzebieniastego, pięciozębne. Wykonane z pięciu prętów żelaznych o przekroju okrągłym. Pręt środkowy jest prosty, pręty boczne na wysokości 18 cm poodginane kolankowo na zewnątrz w celu utworzenia widełkowatego narzędzia. Dolne końce narzędzia proste, są połączone i skute. Tworzą razem sztych o długości 17,5 cm, ostro zakończony, za pomocą którego osadzano narzędzie na drewnianej zazwyczaj tyczce. Zęby ości posiadają na końcach strzałkowate, bardzo ostre „zadziory”. W 1970 r. Teresa Przała zanotowała w karcie ewidencyjnej katalogu naukowego muzealiów etnograficznych: „We wsi narzędzia tego typu należą do rzadkości, nie są już używane”. Obiekt został wykonany w Bogorii Skotnickiej,  gm. Samborzec, pow. sandomierski w latach ’30 XX w. wg. tradycji rodzimej. Obiekt prezentowany jest na co dzień na stałej wystawie etnograficznej „Dawna wieś sandomierska” w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu.

Opracowała: Kinga Kędziora-Palińska

[1]K. Moszyński, Kultura Ludowa Słowian. Tom I. Kultura materialna. Wydanie drugie, Warszawa, 1967, s. 80.
[2] Tamże, s. 83.